Jąkanie to, mówiąc najprościej, zaburzenie płynności mowy, które może mieć różny charakter. Obserwujemy więc zawahania, potknięcia, napięcia mięśniowe, a czasem nagłe ruchy (tzw. tiki). Wszystko to utrudnia komunikację w grupie społecznej i może powodować wtórnie zaburzenia emocjonalno-społeczne.

Na czym polega jąkanie?

Jąkanie wynika z braku koordynacji ruchowej trzech aparatów:

Oddechowego - zakłócenia funkcji aparatu oddechowego objawiają się płytkim wdechem i częstym mówieniem na wydechu, czyli resztkami powietrza.

Fonacyjnego - kolei funkcje mięśni fonacyjnych utrudniają wydobycie głosu, co powoduje przerwy w mówieniu.

Artykulacyjnego - skurcze mięśni narządów artykulacyjnych uniemożliwiają wykonywanie odpowiednich ruchów warg, języka, żuchwy lub sprawiają, że ten sam ruch musi być kilkakrotnie powtórzony.

Ze względu na dominujący rodzaj skurczów wyróżnia się:

jąkanie kloniczne, gdy dominują skurcze kloniczne, tj. powodujące powtarzanie dźwięku, np. „pa...pa...palto”; jest to łagodniejsza i często nieuświadomiona forma jąkania,

jąkanie toniczne, gdy dominują skurcze toniczne, powodując tzw. bloki w czasie mówienia; jest to bardziej zaawansowana forma jąkania i odczuwana jest jako bardzo przykra, np. „s..s..skóra”; „k..k..kogut”,

jąkanie kloniczno-toniczne, gdzie występują skurcze mieszane.

Przyczyny jąkania:

Jąkanie „dziedziczne”. Przyczyną jest występowanie jąkania u niektórych członków rodziny. Jąkanie może być wówczas faktycznie „dziedziczne”, ale może to być również wyuczona reakcja (naśladownictwo) członków rodziny. Przy czym dziedziczy się prawdopodobnie nie samo jąkanie, ale obniżoną sprawność językową albo typ układu nerwowego, co może - ale nie musi - przyczynić się do powstania jąkania. Ponadto jąkający się rodzice mogą (często nieświadomie) przekazywać dziecku lęk przed rozwojem jąkania, który może wyzwolić jąkanie.

Jąkanie uwarunkowane psychologicznie. Według niektórych teorii psychologicznych jąkanie ma rodowód psychogenny i jest traktowane jak objaw nerwicy. Uważa się, że źródło jąkania tkwi w podświadomości. Ale psychologiczny wpływ na występowanie jąkania mogą mieć również sytuacje związane ze stresem emocjonalnym (może to być tylko jeden incydent, np. odseparowanie od rodziców, wypadek lub stała atmosfera domowa stwarzająca dziecku niekorzystne sytuacje uczuciowe).

Jąkanie behawioralne. Według behawiorystów jąkanie jest zachowaniem wyuczonym.

Przyczyny lingwistyczne. Teorie lingwistyczne podkreślają z kolei fakt, że dzieci najczęściej zaczynają mówić niepłynnie w okresie kształtowania się mowy. U dzieci jąkających się występuje bowiem zwykle opóźniony rozwój mowy lub trudności z opanowaniem trudniejszych głosek bądź też z tworzeniem nowych pojęć i wypowiadaniem swoich myśli.

Czynniki bardziej szczegółowe:

czynniki genetyczne,
opóźniony rozwój mowy,
zaburzenia emocjonalne (lęk, frustracje),
sytuacje traumatyczne (wypadek w rodzinie, choroba, śmierć),
zbytnia koncentracja rodziców na niepłynności mówienia,
błędne wzorce wymowy (naśladownictwo),
przestawianie dziecka z lewej ręki na prawą (leworęczność),
lateralizacja lewouszna (tj. lewe ucho jest dominujące),
uszkodzenia mózgu (guzy mózgu) I zaburzenia jego pracy (padaczka),
ogólna niezgrabność ruchowa.

Warto także zauważyć, że:

wśród dzieci w wieku przedszkolnym jąkanie aż trzykrotnie częściej występuje u chłopców niż u dziewcząt, a dysproporcja ta pogłębia się wraz z wiekiem, ryzyko pojawienia się po raz pierwszy jąkania drastycznie zmniejsza się wraz z wiekiem, jąkanie najczęściej ujawnia się i znika między 3. i 5. rokiem życia, tylko w1 0% przypadków jąkanie pojawia się po raz pierwszy po ukończeniu 7. roku życia.